Eski Yunanca Dersleri | Eski Yunanca Öğren, Antik Yunanca Dersleri, Grekçe

Antik Yunanlılar, elbette, kendi sözcüklerini nasıl telaffuz edeceklerini biliyorlardı. Çok sayıda yabancı (ξένοι) antik çağda Grekçe öğrenmeye başladığında, Yunan âlimleri bu Yunanlı olmayanların dili konuşmasına yardımcı olmak için ek semboller geliştirdiler. Bu ek işaretler, o zamandan beri, her bir kelimenin heceleme düzeninin veya yazımlarının bir parçası olarak kaldı. Sonuç olarak, eski Yunanca bir POLYTONIC(çok perdeli) - “birçok aksan” - içeren bir yazma sistemi olarak kabul edilir. Üç ek işaret sınıfı vardır:

• Nefes işaretleri 
• Aksan işaretleri 
• Noktalama işaretleri

Klasik Yunanca "h" sesi için ayrı bir harf ya da soluklu(aspirated) bir nefes sesi kullanmaz. Örneğin, π, τ ve κ 'nın aspire edilmiş versiyonlarının farklı harf biçimleri ile temsil edildiğini/gösterildiğini hatırlayacaksınız: φ, θ ve χ.

Bazı durumlarda, “h” nefes sesi, hepsi bir sesli harf veya diftong(çift sesli) olan veya ρ harfiyle başlayan bir dizi Yunanca kelimenin başlangıcında da uygulanmıştır. Ünlü/sesli veya diftong ile başlayan kelimeler için aspirasyonun(soluklu okumanın) varlığını veya yokluğunu belirten iki sembol vardır: hafif nefes işareti(smooth breathing), ki bu soluklu okumanın olmadığını gösterir; sert nefes işareti(rough breathing), ki bu da soluklu bir okumanın olduğunu gösterir.

Sessiz/ünsüz ρ durumunda, eğer bir sözcüğün başlangıcında bulunursa, her zaman sert nefes işareti alır. Bu fenomen, "rhetoric" ve "rhythm" gibi Grekçe kökenli İngilizce sözcüklerin yazılışına yansır.

Yazılışı	Transliterasyon	Mahiyeti
ὀ	“o”	= Hafif nefes işareti
ὁ	“ho”	= Sert nefes işareti

Tek ünlüler ve ünsüz ρ için, işaretler doğrudan küçük harflerin üzerine (örneğin ὁ ve ῥ) ve büyük harflerde ise (örneğin Ὁ ve Ῥ) hemen soluna yerleştirilir. Bir diftong(çift sesli) üzerine yerleştirilirse, işaret daima İKİNCİ harfin üzerindedir (örnek: oἱ(hoy), εἰ(ey) ve Εὐρώπη(Evrōpē).

II. Aksan İşaretleri

Üç tür aksan işareti vardır: ACUTE, GRAVE ve CIRCUMFLEX. Aksanlar, bir kelimenin son üç hecesinden herhangi birine düşebilir. Bu, belirli bir kelime üç heceden daha uzun olsa bile geçerlidir. Hecelerin ve aksanların tartışılmasını kolaylaştırmak için, bu son üç hece genel olarak aşağıdaki terimlerle tanımlanır:

• ULTIMA: son hece
• PENULT: son hecenin öncesindeki hece
• ANTEPENULT: son hecenin öncesinin öncesindeki hece

Klasik dilbilimcilere göre, esasen, bu aksan işaretleri bir heceyi vurgulamak için değil; sesli/ünlü bir sesin müzikal tonunu veya perdesini(pitch) belirtmek için kullanılırdı. Tek bir ünlü/sesli sesinde  yükselen bir perde varsa, ünlüyü/sesliyi soldan sağa doğru yükselen bir çizgiyle( / ) işaretlediler: Buna ACUTE ACCENT adı verilir.

ᾰ, ε, ῐ, ο ve ῠ sesli harfleri kısadır. Aksan kazandıkları zaman, akut aksanı alırlar: ά, έ, ί, ό ve ύ.

2. Acute aksanları ve uzun sesliler/ünlüler

ᾱ, η, ῑ, ω ve ῡ sesli harfleri ise uzundur. Grekçe'de, uzun ünlüler İKİ VURUŞLU(two-beat) ünlü/sesli sesleriydi. Başka bir deyişle, bu ünlülerin, kısa ünlüler olarak, telaffuz edilmeleri iki kat daha uzun sürer.

ᾱ = αα	ῑ = ιι	ῡ = υυ
η = εε	ω = οο

Her ne kadar İngilizce konuşanlar bu Grekçe uzun ünlüleri iki vuruşlu olarak okuma eğiliminde olmasalar da, Grek aksanı sistemini anlamak istiyorsak, iki vuruşlu sesli/ünlü seslerinin orijinal Grekçe'deki karşılığını anlamak oldukça kritik önem arz eder. Bunun nedeni, uzun ünlüleri/seslileri(long vowels) telaffuz ederken, iki vuruştan sadece birinin perde aksanı alabilmesidir. Eğer bu ikinci vuruş ise, sadece yükselen ton veya akut aksanı ( / ) yazılır. Örneğin:

αά = ά	ιί = ί	υύ = ύ
εέ = ή	οό = ώ

3. Circumflex aksanı

Uzun bir ünlü/sesli harfin ilk vuruşu perde vurgusu taşıyorsa, uzun sesli harf yükselen bir tonla (/), ardından perde sesinin (\) yokluğunu gösteren düşen bir tonla başlar. Bu ünlüler/sesliler CIRCUMFLEX ACCENT (^) işareti ile işaretlenmiştir.

άὰ = ᾶ	ίὶ = ῖ	ύὺ = ῦ
έὲ = ῆ	όὸ = ῶ

Sonuç olarak, kısa bir sesli/ünlü harf üzerinde bir sirkumfleks aksanı oluşamaz.

4. Grave aksanları

Acute bir aksan ile işaretlenmiş olan perde yükselmesinin ultima'da gerçekleştiği durumlarda, eğer cümlenin devamında bir sözcük varsa, perde yükselişi devamlı olarak telaffuz edilmemiş şekilde bırakılır. Bu gibi durumlarda, acute aksanı sembolü ters çevrilir ve son hece bir GRAVE ACCENT( \ ) ile işaretlenir.

Sonuç olarak, grave aksanı sadece bir kelimenin sonunda(ultima) bulunabilir.

Örnek:

• τιμή → τιμὴ δέ.

5. Aksanlı/Vurgulanan(Accenting) Diftonglar(Çift sesliler)

Uzun ünlüler/sesliler için geçerli olan aynı kurallar, kendileri uzun olan diftonglar için de geçerlidir, yani iki vuruşlular için. Aşağıdaki örneklere dikkat edin:

άὶ = αῖ	έὶ = εῖ	όὶ = οῖ	ύὶ = υῖ
αί = αί	εί = εί	οί = οί	υί = υί
άὺ = αῦ	έὺ = εῦ	όὺ = οῦ
αύ = αύ	εύ = εύ	ού = ού

NEFES İŞARETLERİ'nde olduğu gibi, bir diftong bir aksan işareti aldığında, işaretin ikinci harfin üzerine yerleştirildiğine dikkat edin.

6. Sesli Daralmasını Vurgulama(Accenting)

α, ε ve ο seslileri birleştiklerinde daraldığını hatırlayın. Her sesli veya diftong, birbirleri ile daraltıldığında, uzun seslidirler. Yeni oluşturulan daralmaları veya diftongları işaretlemek için kullanılan aksan, daralma öncesi aksanın nerede olduğunun bilinmesi ile belirlenir(yani aksan/vurgu, daralma öncesi neredeyse). Uzun ünlüler ve diftonglar için bir akut (/) veya sirkumfleksi (^) işaretlemek için aynı kurallar, ünlü/sesli daralması için de geçerlidir. Aşağıdaki örneklere göz atın:

ά + ὲ = ᾶ	έ + ὰ = ῆ	ό + ὰ = ῶ
ά + ὸ = ῶ	έ + ὸ = οῦ	ό + ὲ = οῦ
α + έ = ά	ε + ά = ή	ο + ά = ώ
α + ό = ώ	ε + ό = ού	ο + έ = ού

Grekçe'de dört noktalama işareti vardır:

Nokta: . 

İki Nokta ve Noktalı Virgül: · 

Virgül: ,

Soru işareti: ;

Elision(sonünlü düşmesi) ve Hareketli (movable) Nu

Yunanlılar sözcükleri, okunduğu gibi, daralttığında veya son ünlüsünü düşürdüğünde, daraltılmış biçimini yazdılar.

Örneğin, μετὰ ἐμοῦ(benimle birlikte)ifadesini ele alalım. Yukarıda belirtildiği gibi, konuşulan - ve dolayısıyla yazılı - Grekçe'de, arka arkaya iki ünlüyü/sesliyi ard arda okumaktan kaçınma çabası vardır. Çoğu zaman, bu ifade, μετ’ ἐμοῦ (b'nimle birlikte, ing.: wit' me) şeklinde yazılır.

Bu gibi durumlarda, kesme işareti, sesli harfin düştüğü yere gelir.

II. Hareketli Nu(-ν)

Bir sesli harfle veya diphthong ile başlayan bir kelimeden önce gelen ve -σι ile biten bir kelime çoğu zaman düşmeye(elision) uğramaz. Bunun yerine, konuşulan - ve dolayısıyla yazılı - eski Yunanca’da, telaffuzu kolaylaştırmak için sonuna Hareketli(movable) Nu adı verilen –ν eklenir. Eğer kelime bir cümleciğin(clause) sonundaysa, hareketli nu bazen –σι'ya da eklenir.

Örnek:

Örnek:

• an apple
• a university ("u" sesi, bu kelimede, "y" şeklinde telaffuz edildiği için "an" artikeli almaz)
• a book
• an agreement

Kaynak: https://ancientgreek.pressbooks.com/chapter/3/

Çeviren: Masum Gökyüz / masumgokyuz@gmail.com